PRÓCHNICA
Światowa Organizacja Zdrowia /WHO/ definiuje próchnicę jako proces patologiczny, który prowadzi do odwapnienia i proteolitycznego rozpadu twardych tkanek zębów. Jest to najczęściej występująca choroba cywilizacyjna, a zarazem najbardziej rozpowszechniona choroba narządu żucia dotykająca ludzi w każdym wieku i w każdym zakątku naszego globu. To nie tylko polska przypadłość, bo równie głębokie defekty uzębienia posiadają choćby Niemcy, Rosjanie, Anglicy czy Norwegowie, którzy odwiedzają Klinikę Vivadental. Wyjątek stanowi Szwecja, gdzie próchnica to problem marginalny. Dobre warto naśladować. Próchnica ma wieloczynnikowe podłoże /obecność w jamie ustnej węglowodanów i drobnoustrojów kwasotwórczych zdolnych do ich fermentacji, indywidualna podatność tkanek zębów do odwapniania oraz czas i częstotliwość działania czynników patogennych/ przewlekły stan oraz różnorakie konsekwencje.
PRÓCHNICA W POLSCE
Próchnica zębów to problem społeczny, który dotyka całe polskie społeczeństwo. Właściwie od zawsze. Jest on dziedziczony z pokolenia na pokolenie, a zmiany w tej materii może dokonać przede wszystkim zorganizowane działanie w świadomości Polaków, działanie zdolne przeciąć to niechlubne i niechciane przez nikogo dziedzictwo, działanie jakie podejmuje Klinika Vivadental w ramach projektu tworzonego dla Województwa Pomorskiego.
DANE STATYSTYCZNE
W Polsce, według GUS, na próchnicę cierpi połowa dzieci w wielu przedszkolnym, w wieku 18 lat jest to już 91,5%, a w wieku dorosłym 95% społeczeństwa. Dane Naczelnej Rady Lekarskiej mówią, że próchnicę ma ponad 90% 7-latków i blisko 100% 40-latków.
U statystycznego 12-latka próchnica występuje w 3,5 zębach stałych, a 40% 18-latków ma już braki w uzębieniu z powodu powikłań próchnicy i konieczności usunięcia, najczęściej pierwszych zębów trzonowych. Ponad 50% dzieci w wieku 3 lat ma zęby z ubytkami próchnicowymi. Średnio u trzylatka objęte są nimi trzy zęby. Ponad 60% matek dzieci w tym wieku nie było z nimi u stomatologa. Tylko 17% rodziców dzieci w wieku 7 lat regularnie interesuje się ich myciem zębów (i około 35% ? w przypadku pięciolatków).
Aż 66% nie podaje dziecku preparatów fluoru (75% ? pięciolatkom). I aż 9% dzieci, które ukończyły 7. rok życia, nigdy nie było u dentysty. U pięciolatków stwierdza się około pięciu zębów z nieleczonymi ubytkami próchnicowymi, a odsetek dzieci pięcioletnich bez próchnicy nie przekracza 20%. Odsetek dzieci w wieku 12 lat z co najmniej jednym zębem stałym usuniętym z powodu próchnicy wynosi 4%, a u młodzieży w wieku 18 lat ? aż 15%. Większość piętnastolatków nie ma już jednego lub kilku zębów. Jest to skutek utrzymującej się od wielu pokoleń epidemii próchnicy, której państwowy system leczenia stomatologicznego nie jest w stanie zahamować, liczba zaś programy profilaktyczne to fikcja.
Według Ministerstwa Zdrowia w latach 2010-2012 zanotowano spadek próchnicy. Ale nie można mówić o spadku, którego wartość nie przekracza błędu statystycznego. Nadal polskie 12-latki mają średnio 3,5 zębów dotkniętych próchnicą, a w Danii liczba ta wynosi 0,6; w Niemczech i Norwegii ? 1,7; w Rumunii, Czechach i na Białorusi ? ok. 2,1; na Węgrzech ? 2,4; Bułgarii ? 3,1. Gorzej jest tylko na Litwie, w Słowacji i na Chorwacji.
Ciekawe są inne dane – statystyczny Polak zużywa jedną tubkę pasty na rok, a szacuje się, że 800 tys. Polaków w ogóle nie ma szczotki do zębów. Wiele rodzin ma tylko jedną szczoteczkę. Zaledwie połowa populacji myje zęby rano i wieczorem. Czy może dziwić, że…
… próchnica u dorosłych stanowi problem aż 95% populacji. Po 60 roku życia wszystkie zęby posiada niewielki odsetek Polaków. Dane wskazują, iż ponad 40% emerytów ma całkowite bezzębnie. Starość to zazwyczaj całkowite bezzębie. Przyzwyczailiśmy się już do tego, że starsi ludzie są szczerbaci. W rzeczywistości wszystkie osoby nie posiadające zębów, choćby nawet i jednego, to inwalidzi. Wszak pozbawieni są narządu żucia, tak jak w przypadku innych niepełnosprawności, o inwalidztwie decyduje utrata narządu ruchu, słuchu, czy dotyku. Nie ma wiec wątpliwości, że mówiąc o skutkach próchnicy związanymi z utratą zębów, musimy mieć w świadomości inwalidztwo. Zatem Polska to kraj inwalidów. Studenci ze Szwecji przyjeżdżają do Polski, aby zobaczyć jak wygląda próchnica. Tam choruje na nią zaledwie 3 % dzieci.
Polska chociaż jest w światowym ogonku, to nie daleko jej do danych ogólnoświatowych. Według danych WHO na całym świecie od 60 do 90% dzieci w wieku szkolnym oraz blisko 100% dorosłych ma ubytki w zębach. Ciężkie choroby przyzębia (dziąseł), mogące doprowadzić do utarty zębów, występują u 15?20% populacji w wieku 35?44 lata. Na świecie około 30% osób w wieku 65?74 lata nie ma swoich naturalnych zębów. Nie zmienia to faktu, iż sytuacja w Polsce jest katastrofalna.
SKUTKI
Próchnica u dzieci, zależnie od stopnia zaawansowania i występowania dysfunkcji z nią związanych wynikających z estetyki, braków w uzębieniu, czy niemiłego zapachu z ust, powoduje osłabienie poczucia własnej wartości, niską samoocenę, obniżenie psychofizycznej jakości życia, ograniczenie aktywności fizycznej, a w konsekwencji także otyłość oraz wykluczenie, a co za tym idzie także gorsze wyniki w nauce, co może mieć konsekwencje dla całego życia w wieku dorosłym. Dochodzą również takie czynniki jak ból i strach, które doprowadzają do dentofobii i nawarstwiania się problemów związanych z uzębieniem. Od zdrowych zębów naprawdę wiele zależy.
Zły stan zębów, negatywnie wpływa na cały organizm człowieka. Zgorzele i zapalenia tkanek mogą stają się najczęściej źródłem zakażenia dla całego organizmu i mogą spowodować wiele groźnych schorzeń, w tym w szczególności chorobę reumatyczną, zapalenie wsierdzia i mięśnia sercowego, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie tęczówki oka, żył oraz wiele innych chorób, w tym wrzodziejąco-martwicze zapalenia jamy ustnej, czy nowotwory zębopochodne.
ZAPOBIEGANIE
Najskuteczniejszym sposobem zwalczania próchnicy jest profilaktyka: bierna zbiorowa ? polegająca na dodawaniu do wody związków fluoru, czynna zbiorowa ? przeprowadzana w miejscu edukacji od żłobka do szkoły; czynna indywidualna ? koncentrująca działania przeprowadzane przez dziecko przy współudziale rodziców, lekarza dentysty, lekarza pediatry, pielęgniarki, higienistki szkolne. Profilaktyka powinna być prowadzona już od samego urodzenia, ponieważ próchnica zębów mlecznych pojawia się już w pierwszym roku życia, a w wieku 7 lat sięga nawet 100%. Największy przyrost próchnicy przypada na okres między 2 a 4 rokiem życia. Wiek przedszkolny jest szczególnie istotny, bo w tym czasie wyrzynają się pierwsze zęby stałe, o czym wiele osób nie mając o tym żadnego pojęcia, nie podejmuje wobec dzieci żadnej profilaktyki, bo w powszechnej opinii o zęby mleczne nie trzeba dbać. Tymczasem właśnie zęby mleczne ze względu na znaczną liczbę głębokich bruzd i szczelin na powierzchniach zębów trzonowych oraz z uwagi na słabszą mineralizację, są bardziej narażone na działanie bakterii próchnicowych.
Dr n.med. Violetta Szycik